Krajowa Lista Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego powiększyła się o nowe pozycje. Trafiły na nią trzy lubelskie tradycje

Nowe pozycje wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego

Pod koniec minionego tygodnia w Warszawie odbyło się uroczyste wydarzenie z udziałem ministry kultury i dziedzictwa narodowego Marty Cienkowskiej, podczas którego oficjalnie wręczone zostały między innymi decyzje o wpisie na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Otrzymało je łącznie 31 polskich tradycji, w tym trzy z Lubelszczyzny.

Oto pełna lista nowych wpisów:

• Tradycje Górali Czadeckich,
• Wesele Górali Bukowińskich,
• Kultura toruńskiego piernika,
• Pokłony feretronów podczas pielgrzymek na Kalwarię Wejherowską,
• Sobótka w Jastarni,
• Umiejętność wykonywania pająków ze słomy, papieru i bibuły na Lubelszczyźnie,
• Chodzenie po szczodrokach w Karczmiskach,
• Tradycja wykonywania pisanek batikowych na Lubelszczyźnie,
• Wykonywanie krywulek łemkowskich według tradycji z Komańczy i okolic,
• Zabawkarstwo drewniane ośrodka Łączna – Ostojów,
• Wycinankarstwo świętokrzyskie,
• Tradycje tkackie Bodzentyna i okolic,
• Warszawska Pielgrzymka Piesza na Jasną Górę,
• Tradycja wykonywania palm wielkanocnych Kurpiów Puszczy Zielonej,
• Oklejanka kurpiowska z Puszczy Białej,
• Tradycja wykonywania ozdób świątecznych z opłatka w Dolinie Liwca,
• Tradycja kwestowania na Cmentarzu Stare Powązki w Warszawie jako element obchodów Dnia Wszystkich Świętych oraz Dnia Zadusznego,
• Procesja Bożego Ciała w Myszyńcu,
• Tradycje kulturowe regionu opoczyńskiego,
• Hafciarstwo i haft sieradzki,
• Pochód inauguracyjny Uniwersytetu Jagiellońskiego,
• Tradycyjne malarstwo Zalipia i Powiśla Dąbrowskiego,
• Święto Ogniowe w Żorach,
• Pochód Gwarkowski w Tarnowskich Górach,
• Obchody Dnia Hutnika i tradycje hutnicze,
• Wiślańskie kolędowanie pod oknami,
• Procesja z figurami podczas odpustu św. Rocha w Dobrzeniu Wielkim,
• Rucznik/rusznyk – bielski ręcznik obrzędowy,
• Tradycje kulturowe Hazów/Chazów,
• Tradycje Wigilii Bożego Narodzenia w Polsce,
• Hafciarstwo pałuckie.

Dzięki temu aktualnie na liście NDK widnieje łącznie 116 pozycji.

Trzy lubelskie tradycje na Krajowej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego

Na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego trafiły trzy tradycje z województwa lubelskiego. Poniżej krótko przybliżymy wam każdą z nich.

Wśród nowych wpisów znalazła się tradycja wykonywania pisanek batikowych na Lubelszczyźnie. Jak czytamy na stronie niematerialne.nid.pl, metoda ta polega „na nanoszeniu wzoru z gorącego wosku na skorupkę jajka” przy użyciu szpilki wbitej w patyczek lub lejka z blaszaną końcówką.

„Po nałożeniu wzoru jajko zanurza się w barwniku – zazwyczaj zaczynając od najjaśniejszego koloru. Proces ten można powtarzać kilkukrotnie: po każdym barwieniu dodaje się kolejną warstwę wosku, chroniąc wybrane fragmenty przed zafarbowaniem, a następnie zanurza jajko w coraz ciemniejszych barwnikach. Na końcu wosk usuwa się przez podgrzanie i delikatne wytarcie, odsłaniając barwny, wielowarstwowy wzór” – czytamy w opisie tradycji, która jest wciąż żywa w woj. lubelskim, a szczególnie w okolicach Białej Podlaskiej, Biłgoraja, Krzczonowa, Opola Lubelskiego, Lubartowa, Krasnegostawu czy Chełma i jest przekazywana z pokolenia na pokolenie.

Na krajową listę NDK trafiło również „chodzenie po szczodrokach w Karczmiskach”. Tradycja ta jest obecna w Karczmiskach Pierwszych i Drugich od ponad wieku. Co roku, 5 stycznia, grupy kolędnicze, złożone z dzieci, młodzieży i dorosłych, odwiedzają okoliczne domy, śpiewając kolędy oraz przyśpiewki (często w lokalnej gwarze).

„Kolędnicy, zwani scodrocarzami, witają się okrzykiem: „Kożcie śpiwoć! Kożcie!”. Jeśli gospodarze odpowiadają „Śpiwojta!”, zapraszają ich do środka, gdzie składają życzenia i są częstowani słodyczami, owocami, pieniędzmi oraz wypiekanymi na tę okazję rogalikami – szczodrokami. W przypadku odmowy kolędnicy śpiewają żartobliwe przyśpiewki piętnujące skąpstwo” – czytamy na stronie niematerialne.nid.pl.

Trzecią z lubelskich tradycji, która została wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego, jest „umiejętność wykonywania pająków ze słomy, papieru i bibuły”. Ozdoby te od wieków pełniły ważną rolę, a do ich przygotowania konieczne jest staranne oczyszczenie słomy (żytniej) i podzielenie jej na odpowiednią długość oraz namoczenie.

„Oprócz słomy, wykorzystywano bibułę i kolorowy papier, z których tworzono dekoracyjne kwiaty, łańcuchy czy charakterystyczne jeżyki. Pająki wykonywano przede wszystkim w okresie jesienno-zimowym, gdy gospodynie miały więcej wolnego czasu po zebraniu plonów. Gotowe pająki wieszano w izbach, głównie podczas świąt Bożego Narodzenia” – czytamy w opisie tradycji.

Ozdoby te miały przynosić domownikom urodzaj i szczęście oraz symbolicznie chronić przed złymi mocami. W połowie XX w. pająki zostały powszechnie zastąpione przez świąteczne choinki, ale obecnie ponownie stają się popularne. 

Zobacz także galerię zdjęć: W Lublinie kręcili „Lalkę” dla Netflixa